Этникалык кыргыздар

2013 жылы январдын 26, Оогандык кыргыздардан телефон аркылу кабар келди. Эки эркек, 4 аял ар кандай оорулар менен Тажикистандагы Тоолу Бадахшан Автономдук Облусунун Мургабтагы бейтапканасына жаткырылган. "Кыргыз бутагы" коомдук фондунун кызматкерлери алар менен жолугуп, алардын ал акыбалынан кабар алып, маек куруп келди. Оогандан келген кыргыздар: Тилепалды уулу Туратбек, 1975 жылы Ооганстан Кичи Памиринде туулган. Төрт уул, 1 кыздын атасы, 2…

Мургабдагы күн чырак Тоосу бийик, абасы суюк, жумуш жок, отун аз, азык кымбат... Кыргыз илгертеден жердеген Мургабдын көйгөйлөр тизмесин далайга узарта берсе болот. Жайы аптап, кышы кайыктырган суук сарыколдук памир кыргыздарына бирок, Кыргызстанда бийлик да, жарандык коом да далысын салып келет. Ошол эле мезгилде мында башка мамлекеттерден гуманитардык уюмдар көп жылдардан бери иштеп келатышат. Мургаб шаары дөөдөй бодурала…

Илим салаасы азырга чейин Памир – Алай кылкасын байыркы Сактар мекендеп турушкан деген тыянакты кабыл алышууда. Б.И. Байнберг менен Б . Я. Шитавский жазган «Орто Азиянын илгерки замандагы тарыхы менен маданияты» аттуу китебинде чыгыш Памирден байкалган биздин заманга чейин 4 – 6 - кылымдарга таандык болгон коргон менен курчалган бейиттер Сак урууларына тиешелүү деген ойду айтышат1. Ал 18- кылымдан тарта…

Таруудай чачылдык, чаалыктык, Бороондо буюккан аркардай, Кыйырсыз чеги жок күтүүдөн, Арылбас арманга кабылдык. Тилекти, үмүттү артынып, Бабалар кыялдан байышкан, Тирликтин түгөнбөс чегинде, Чет жерди жазданып калышкан. Жыл өтүп жылдарга басылып, Кылымдар кыясын карытып, Кутман күн келерде кутпадан, Келебиз кусалык артынып. Күнөөнү кимдерге артабыз, Күндөргө кайрылгыс жаттайбыз. Андыктан келер күн кыйырын, Үмүттө карайбыз, карайбыз.

Памир жөнүндөгү алгачкы маалыматты батыш эли Маркополонун китебинен окушкан. Италиялык Саякатчы Маркополо（1254-1324）Европада алгачкылардан болуп Памир жөнүндө жазган：«Ушул кичи элден （Бадахшан） айрылып, чыгыш батышты көздөй улоочон үч күн жүргөндө тоолорду аралап кетесиң. Тоо чокусу абдан бийик болуп, адамга дүйнөнүн эң бийик жери экен деген ой салат. Бийик белге чыкканда бир түзөңдүк көрүнөт, анда бир дарыя бар, чөйрөсү өтө кооз, дүйнөнүн эң…

Өткөн кылымдын токсонунчу жылдарынан тарта Тажикстандын Жерге-Тал жана Мургаб райондорунан Кызыл-Кыя шаарынын аймагына этникалык кыргыз жарандары көчүп келе баштаган. Учурда шаар аймагында эки жүзгө жакын үй-бүлө жашайт. Алардын басымдуу бөлүгү устачылык, жергиликтүү базарда соода-сатык менен алектенет. Үй эмеректерин жасоочу кичи ишканаларды ачып, жергиликтүү казынага салык төлөйт. Кызыл-Кыя шаарынын тургуну Рахматтула Абдуллаев: “1993-жылы Тажикстандын Жерге-Тал районунан Кызыл-Кыя шаарына согуштун кесепетинен…